36ko gerra garaian, Ezkaba mendian zegoen kartzelako ihesaldian dago oinarrituta istorioa.
Memoria historikoaren gaia hartuta Ramon Olasagasti kazetari idazle eta itzultzaileak (Berrobi, 1972) Memoriaren giltza liburua kaleratu du Erein argitaletxearen eskutik. Gazteei zuzendutako narrazio labur hau markaz betea dagoela dio Inazio Mujika editoreak, “markak diot liburuak 36ko gerraren garaiko istorio bat kontatzen duelako, Iruñean kokatua”.
Indio eta Tania nerabeak dira istorio honetako protagonistak, bata Txantrea auzokoa, bestea Nikaraguan jaioa eta biak mundua ikusten ikasten ari direnak.
Pertsonaia horiek sarri ibiltzen dira Ezkaba mendiko baso, bidezidor eta hegietan, zer suma, zokomiran. Arratsalde batean ikusitakoak, ordea, asaldatuta utzi ditu erabat. Eskeleto batzuk ikusi dituzte eta baita gizon-emakume horien hezurren artetik atera duten botila ere. Ondoko egunetan, beste aurkikuntza garrantzitsu bat egingo dute Zubixarreko siman: giltzatzar herdoildu bat.
Ezustean, iraganeko hainbat pasarte ilunen ateak zabalduko dizkie giltza horrek: Ezkabako gotorlekua espetxea zen garaian gertatu zen ihesaldi harrigarriaren berri jakingo dute, eta giltzapean egondako memoriak askatzen lagunduko dute.
Olasagastik historialariek kontatutakoa hartu du oinarri gisa ipuina ontzeko. Bere ustez, “lan handia egin dute historia hau guztia jasotzen. Gertatutakoak, mugitu eta ukitu egiten nau eta ipuin hau ariketa xume bat da irakurlea gertatutakoarengana gehiago gerturatzeko. Bere txikian, memoria horri eusteko”.