632 urte geroago, ebazpen-dokumentu baten hiru zati batu dira Orreaga, Usurbil eta Zizurkil artean.
1389ko azaroaren 6an sinatutako dokumentuaren aurkezpen ofiziala egin dute Orreagako Andre Maria Kolegiataren Izandegia aretoan. Aurkezpen ekitaldi horretan parte hartu dute Orreagako Kolegiatako ordezkariek, Usurbil eta Zizurkilgo udal ordezkariek, eta Aranzadi Zientzia elkarteko nahiz Teodoro Hernandorena kultur elkarteko ordezkariek.
Prentsaurrekoan azaldu dutenaren arabera, “XIII. Mendean Orreagako Santa Maria monastegiak Andatza mendia jaso zuen dohaintzan. Zehazki, 1388koa da Martin Gonzalbiz, Achegako jauna (Usurbil) eta Orreagaren arteko akordioa. Nafarroako Kolegiatarentzat garrantzi handiko mendia zen Andatza, besteak beste, bertako basoaren ustiaketarako eta transhumantziarako”.
Orreaga eta Zizurkilen artean gatazka sortu zen mendiaren jabegotzagatik eta mugengatik, eta epaiketara jo zuten. Azkenean, 1389an hartu zen Andatzako eremuari buruzko erabakia, Orreagako Santa Maria Ospitalaren eta Zizurkilgo komunitatearen artekoa. Epai honetan eztabaidagai ziren mugarriak finkatu ziren. Zizurkilgo artxibategian gordetzen da epaiketaren ebazpen originala, pergamino dotorean idatzitakoa.
Aurkikuntza
2019ko abuztuan Asier Agirresarobe, Yoseba Alonso eta Javi Castro ikertzaileak Usurbilgo mugarriak eta Andatzako errotarri harrobiak ikerlana egiten ari ziren. Ikerlan horren harira, bisitaldia egin zuten Orreagako artxibategira eta han bildu ziren David Ascorbe, artxibategiko arduradunarekin eta Bibiano Esparza, kolegiatako priorrarekin. Alonso konturatu zen aztertutako dokumentuetako batek Zizurkilen ezagutzen duen beste dokumentu baten antza duela eta Zizurkilgo artxiboa bisitatu zuen dokumentuaren neurriak bat datozela egiaztatuz. Bide batez, Iker Urruzola alkateak Teodoro Hernandorena Kultur taldeko Julian Arrastoa eta Joxin Azkue elkarteko kideekin harremanetan jarri zuen.
2019ko urrian, Yoseba Alonsok kudeaketak egin zituen Rosa Ayerbe Erdi Arokoarekin Orreagako dokumentuaren zatia transkribatu ahal izateko. Gutun zatitua da, non aldeetako batek bi pergamino ditu elkartuta eta Orreagako Errege Kolegiataren artxiboan kontserbatzen den. Beste zatia Zizurkilgo udal artxiboan gordetzen den pergamino bat da, 1389ko arbitraje-akordioan edo epaian mugarri batzuk non ezarri xedatuz. Mugarri horietako batzuk, hiru gutxienez Orreagako gurutze-basoaren ikurra edo ikurra dutenak, gaur egun tokian bertan kontserbatzen dira eta Zizurkil eta Usurbil udalerrien arteko mugaren parte dira.
Teodoro Hernandorena elkarteak, bestalde, bi dokumentu digitalizatuen transkripzio osoa eskatu zion Stilogo (Malaga) enpresari.
Orreagako agerraldiaren amaieran, bi dokumentuak batu dituzte, fisikoki, 632 urteren ostean.