Palestinako historiaz euskarazko libururik ez zegoela ikusita, eta liburuaren ezaugarriak kontuan izanda, Iñaki Alegriak liburua euskaratzea erabaki zuen eta UEUri egin zion liburua itzultzeko proposamena.
Rashid Khalidi-ren Ehun urteko gerra Palestinaren aurka liburua ekarri du euskarara Iñaki Alegria UEUko zuzendari-ohiak. Itzultzaileak gaur aurkeztu du lana Donostian, UEUren eskutik. Bertan Iñaki Alegria bera, Gidor Bilbao UEUko Argitalpengintza Batzordeko kidea eta Zihara Enbeita UEUko komunikazio-taldeko kidea izan dira eta Palestinaren historia ezagutzeko liburu hau euskaraz egotearen garrantzia azpimarratu nahi izan dute.
Enbeitak nabarmendu duenez, “liburu hau euskarara ekartzea garrantzitsua bada, euskaratik irakurtzea are gehiago da. Euskara ez delako hizkuntza bat bakarrik, mundu ikuskera ere badelako eta mundu ikuskera horretatik irakurtzeko aukera izango dugulako. Jatorrizkoak ez duen gehigarria du, gainera, euskarazkoak. Rashid Khalidi historialari eta idazleak berak, liburuan eskerrak ematerakoan, aipatzen du izebek erakutsi diotela Iraganak nola oraina osatzen duen. Eta liburuak horretan laguntzen digu. Zoritxarreko oraina osatzen, ulertzen esan beharko genuke, baina ulertezina zaigu egoera. Oraina osatzeko lan hori oso ondo egiten du Khalidik. Akademiatik kalera ateratzeko saiakera ere bada, gainera, liburu hau. Historiaz gain, historia gertatzen ari zeneko egunerokoak dakarzkigu horretarako. Historiaren barruko historiak”.
Bilbaok, bere aldetik, UEU unibertsitate-liburuen argitaletxea dela aipatu du eta ildo horretan kokatzen dela Rashid Khalidiren Ehun urteko gerra Palestinaren aurka. Kolonialismoa eta erresistentzia, 1917-2017 liburua: “Rashid Khalidi historialari errekonozitua da Ekialde Hurbileko gaien alorrean. 1948an New Yorken jaioa, amaren aldetik Libanon du jatorria, eta aitaren aldetik Palestinan. Oxfordeko Unibertsitatean egin zen doktore, 1974an, eta geroztik Libanoko Unibertsitatean, Beiruteko Amerikar Unibertsitatean, Georgetown Unibertsitatean, Chicagoko Unibertsitatean eta Columbia Unibertsitatean izan da irakasle. 2002tik gaur egunera arte Journal of Palestine Studies aldizkariaren zuzendaria izan da. Gaur egun ere Columbia Unibertsitateko Edward Said Katedran dihardu, Arabiar Ikasketa Modernoen irakasle gisa”.
Argitalpengintza Batzordeko kidearen arabera, Khalidiren liburu ezagunena eta aipatuena 1997ko Palestinian Identity: The Construction of Modern National Consciousness (‘Palestinar identitatea: kontzientzia nazional modernoaren eraikuntza’) da, seguruenik. Ehun urteko gerra Palestinaren aurka. Kolonialismoa eta erresistentzia, 1917-2017, berriz, 2020an argitaratu zen eta onarpen handia lortu zuen historialarien eta zientzia politikoetako adituen artean: “2021ean argitaratu zen arabierazko itzulpena, 2023an gaztelaniazkoa, eta 2024an portugesezkoa edo alemanezkoa, adibidez. Eta gu ere 2024an gatoz, euskarazkoarekin. Iñaki Alegria 2023ko ekainean hasi zen liburu honen euskarazko itzulpena prestatzen, eta horrek erakusten du Iñaki Palestinara begira zegoela 2023ko urriaren 7a baino lehen ere. Liburuaren izenburuan kolonialismoa eta erresistentzia gako-hitzak dira eta horiek lagunduko digute ulertzen, seguruenik, Iñaki zergatik gerturatu zen Rashid Khalidiren liburura”.
Liburu hau itzultzeko arrazoia
Alegriak azaldu duenez: “2023ko udan, Irlandan nengoela, irakurri nuen jatorrizko bertsioa, ingelesez, eta historiako liburu itzela iruditu zitzaidan. Mugimendu internazionalistan ibilia naiz, eta Palestinan egon nintzen 1990ean, baina hango egoeraz hainbat liburu irakurri dudan arren, hau berezia iruditu zitzaidan, bereziki erakargarria. Ohartu nintzen euskaraz ez zegoela Palestinako historia kontatzen duen libururik, eta jubilatuta nagoenez animatu naiz itzultzera. UEUri argitaratzea proposatu nion eta ebaluatu ondoren baiezkoa eman zidaten. Egilea ere poztu zen euskarara ekarriko genuela jakin zuenean”.
Liburuaren izenburuan argitalpen honen hiru gako agertzen direla aipatu du itzultzaileak: “Bat: Palestinaren auzia aspalditik datorrela, ez dela oraingo kontua edo 1947tik datorrena, otomandar inperioaren desegin zen garaitik baitator. Bi: Kolonialismoa dela auzia ulertzeko gakoa. Egileak beste kolonizazio-prozesu batzuei egiten die erreferentzia: Aljeria, Hegoafrika, India, Irlanda, Zeelanda Berria…. Hiru: Palestinako herriaren erresistentzia. Israelen sarraskiak etsipena sortzen digun honetan, egileak palestinar herriak dituen erresistentzia eta birsortzeko gaitasuna azpimarratzen ditu”.
Alegriak azpimarratu duenez, Khalidi-k liburu honetan Palestinako historia ohiko moduaz kontatu beharrean, sei funtsezko momentu hautatzen ditu, sei gerra-adierazpen, egilearen hitzetan: 1) Balfour adierazpena, 2) NBEko zatiketaren erabakia eta Nakba delakoa, 3) Sei eguneko gerra eta arabiarren porrota 4) Libanoko gerra (Sabra eta Xatila), 5) Lehen Intifada eta 6) Osloko itunaren porrota (bigarren Intifada eta Gazako gerrak). Bakoitza kapitulu batean azaltzen da, eta gertaera bakoitzak aukera ematen du dagokion garaiko analisi zabalago bat liburura ekartzeko.
Kapitulu bakoitzean egileak bizipen pertsonalak eta familiarrak txirikordatzen ditu gertaerekin eta analisiarekin. Historiako liburu konbentzionalen mugak gainditzen ditu, kronikari lekua emanez eta analisian sakonduz. Khalidi Edward Said katedraren titularra da New Yorkeko Columbia unibertsitatean, Beiruten bizi zen Libanoko gerraren garaian eta Palestinako ordezkaritzan aholkulari aritu zen Madrilgo eta Washingtongo negoziazioetan. Senide ezagunak izan ditu, aitona Jerusalemgo alkate, osaba erbesteratua egon zen britaniarren garaian, aita NBEko itzultzaile… Gainera, deskribapenarekin eta analisiarekin batera, palestinarrek historian egindako bidea eta hartutako erabakiei buruz bere iritzia ematen du egileak, eztabaidarako bidea ere irekiz.
Itzultzailearen esanetan, “kapitulu guztietan lantzen dira, adituak ez garenok behinik behin, ezagutzen ez ditugun edo ahaztuta dauzkagun funtsezko gai asko (harritzeko modukoak horietako batzuk): Otomandar inperioaren banaketa koloniala, britaniarren aurkako lehen matxinada, sionisten migrazioaren gorabeherak, Suezeko gerraren ustekabeko amaiera, Gazan Israelek orain aplikatzen duen Dahiya doktrinaren hasiera Libanon, Palestinar abertzaletasunaren pizkundea PAEko egitura Tunisera egotzi ondoren, Hamasen sorrera eta hauteskundeak irabazteko erabilitako estrategia… Kolonizazio eta erresistentziaren ehun urteko historia (1917-2017) jasotzen du liburuak, baina azken hilabeteetako sarraskia kontuan hartuta egileari eskatu genion oraingo egoera jasoko zuen hitzatzea. Eta apirilaren 26an bidalitako “azken hitza” gehitu ahal izan dugu euskarazko argitalpenean. Horrek balio erantsia ematen dio liburuan jasotako analisiari”.
UEUko zuzendari-ohiak liburua ingelesetik itzuli du euskarara, baina gaztelaniazko bertsioa ere erabili du hainbat zalantza argitzeko: “ni ez naiz historialaria ezta itzultzaile profesionala ere, baina dibulgaziozko saiakera izanda ausartu naiz. Gainera, itzulpenerako oso baliagarriak izan zaizkit Palestinaren inguruan argitaratutako liburuak (Imanol Murua Uriaren Palestina Zauritua, Perry Andersonen Palestinaren Okupazioaz eta Kolonizazioaz eta Joe Saccoren Palestina komikia, besteak beste) eta egunkarietan argitaratutako testuak (Euskaldunon Egunkaria, Berria eta Argia nagusiki). Gustatuko litzaidake liburua baliagarria izatea Israel egiten ari den sarraskia salatzeko, eta aspalditik datorren historia lazgarria ezagutarazteko ere. Unibertsitatean zabaltzea oso garrantzitsua da alde horretatik”.