(Informazioa: Behatokia.eus)
‘Hizkuntza Eskubideak Euskal Herrian 2018an’ txostenak jasotzen duen edukiaren berri eman du Garbiñe Petriati Behatokiko zuzendariak Bilbon eta gogoratu duenez, “txostena herritarrek Euskararen Telefonoaren bitartez eta Akuilari aplikazioaren bitartez Behatokiari helarazten dizkioten bizipenekin osatzen da; izan kexa edo zoriona”.
Hizkuntza-eskubideen alorrean 2018. urteari dagokionez “urtez urte errepikatzen ari garena errepikatu beharrean gaude baita gaur ere”, esan du Petriatik 2018ko txostenean jaso dituzten ondorioen berri eman duenean. “Euskararen lurralde osoko euskal hiztunek administrazio publikoaren eremu eta maila guztietan ikusi dute galarazita euskara askatasunean erabiltzea: osasun zerbitzuetan, segurtasun arloan, justiziaren eremuan, administrazio guztien jarduera orokorretan, hezkuntzan, aisialdian, komunikabideetan… baita kontsumo harremanetan ere ”.
“Espainiako Estatuko Administrazioaren joera Konstituzioak ezartzen duen gaztelania ezagutzeko derrigortasuna herritarren eskubideen gainetik jartzen segitzen du” adierazi du Petriatik.
Frantziako Estatuari dagokionez, hezkuntza sistemari jarri dizkion trabak nabarmendu ditu: “ikasleek brebeta eta baxoa euskaraz pasatzeko oztopoak, ikastoletan lanpostuen murrizketak, hezkuntza publikoko sisteman euskarararen irakaskuntzaren aukerak mehatxupean postuen murrizketak direla edo postu berriak irekitzea eragotziz”.
Bestalde, Nafarroako Foru Erkidegoan, 2018an egin diren lan deialdietan ez da aurrerapauso garrantzitsurik eman; “are okerrago, sistematikoki ez da puntuatu euskara “eremu euskalduna” deiturikoan alemana, frantsesa eta ingelesa baloratu bai, baina euskara ez”.
Eusko Jaurlaritzaren mende dauden erakundeek ere ez dute herritar guztien aukera berdintasuna bermatu: osasun asistentzia, Ertzaintzaren arreta egoki jasotzeko unean eta enplegu-zerbitzuetan antzeman ditu hutsuneak herritarrak.
Administrazio zerbitzuetatik kanpo, kezka azaldu du Petriatik ingelesak eta atzerriko beste hizkuntzak gero eta presentzia handiagoa dutelako eta euskara ikusezin bihurtzen ari delako; “bai proiektu edo egitasmoei izena jartzeko orduan, bai eta turismoa erakartzeko unean ingelesa erabiltzeko ohitura hedatzen ari da”. Ondorioz, “kontsumo harremanak euskaraz egiteko, aisiaz euskaraz gozatzeko zailtasunek nekezago egiten dute euskaraz bizitzeko hautua egin duten erabiltzaileen bizitza”.
Balantza ez dago orekatuta eta nabarmena da frantsesaren eta espainolaren nagusitasuna. Euskaraz bizitzeko hautua egin duten herritarrak, hautua egin duten unetik beretik ohartzen dira egoera ez dutela alde. Sistemak euskal hiztunen kontra egiten segitzen du.
Testuinguru horretan hizkuntza-eskubideak balioan jartzeko, oztopoak gainditzeko indar egiten dute herritarrek eta hizkuntza portaeretan eragitea lortzen dute, euskaraz aritzeko espazio eta aukera berriak sortuz. “Garbi dago euskal herritarrek euskara ezagutu eta erabiltzeko aurkitzen dituzten oztopoak gainditzeko, eskubide linguistikoa bermatzeko, administrazio guzti-guztiek hartu behar dituztela neurriak”, adierazi du Petriatik. “Baina botere publiko guztiei dagokien betebehar horrek dimentsio garrantzitsua hartzen du udal eta herriko etxeen eremuan. Izan ere, udalak dira herritarrek arazoak konpontzeko jotzen duten lehenengo atea”, azpimarratu du.
“Udala edo herriko etxea da herritarrengandik gertuen dagoen instituzioa. Udalen eskuhartzeak presentzia handia du gure herri eta hirietan eta toki administrazioen jokabideak eragin handia du herritarren egunerokokoan, eragina du bai gizarte bizitzan bai eta herritarrengan ere”.
“Udalgintzaren muinean, kudeaketaren arlo guztietan, txertatu behar da hizkuntzaren irizpidea eta euskararen trataera egokia. Herritarren eskubideak bermatzea ez baita soilik jakineko zinegotziaren esku utz daitekeen kontua edo euskara zerbitzu edo itzultzailaren bizkar geratuko dena. Herri agintari, zinegotzi bakoitzak bere lan eremuan hizkuntzaren ardura bere gain kokatu behar du”.