Idazleak eleberri honen aukera baliatu du ikuskera eta ahotsari buruz gogoeta egiteko.
Irene Sola idazle katalanak Joxan Elosegi itzultzailearekin eta Jorge Gimenez Bech Alberdaniako editorearekin batera, Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak izeneko eleberria aurkeztu du Donostian.
Bi heriotza bortitz jasaten dituen familia baten inguruan josi du idazleak narrazioa, bertan irudiak txertatuz, poemak, beste hizkuntza bat (pasarte bat gaztelaniaz dator, jatorrizkoan bezala), “horietan guztietan biltzen baitira mundua ulertzeko eta azaltzeko modu ezberdinak, baita ezagutza transmititzeko era diferenteak ere”. Eta, mundu ikuskera ugari horien ondoan, “hitzek, literaturak, irudimenak duten ahalmen magikoaz ere hitz egin nahi nuen “, adierazi du Solak. “Hortik dator izenburu ‘erronkari’ horrek, mendiak ere dantzan jar ditzaketen hitzak aipatzen dituena”.
Pirinioaurrean kokatzen den istorio honetan partaide diren guztiek dute ahots propioa, “guzti-guztiek” dio idazleak: “pertsonak mintzo dira, adibidez, lurralde horretan bizi direnak eta bertan bizi izan direnak, orain hilik-edo daudenak, baina baita hodeiak ere, eta orkatzak, eta maitagarriak, eta laminak, eta urkaturiko sorginak, eta txakurrak, perretxikoak… Horixe baitzen nire asmoa, hain zuzen: ahal nuen ikuspegi guztietatik kontatu nahi nuen historia hau”.
Egileak aipatzen duen polifonia, bestalde, ez da eleberriak jasotzen duen aniztasun bakarra: “Liburuaren azalak berak, historiaurreko animalien presentziarekin, agerien jartzen du nire obra honen helburuetako bat: lurrean –eta oroimenean, eta historiografian, eta literaturan– bata bestearen gainean metatzen diren geruzak astindu nahi nituen, guztiak eta banan-banan arakatu nahi nituen, guztietan eta bakoitzean baitago gertatutakoaren edo bizi izandakoaren aztarnarik, eta horiek itzalpetik ateratzeko ahalegina da, besteak beste, Nik kantatu eta dantza egiten du mendiak eleberria”.
Solak eleberri honen aukera baliatu du ikuskera eta ahotsari buruz gogoeta egiteko, bere buruari planteatu dion galdera batetik abiatuta: “Nork kontatu dizkigu historiak, nola kontatu dizkigute, nolako asmoz?; eta, era berean, nortzuek ezin izan dute beren historia kontatu? Adibidez, nora galdu ziren eleberriaren lurraldean erahil zituzten sorginen ahotsak?, edo laminenak?, edo Gerra Zibilean errepublikazaleek atzera egitean handik pasatakoenak, tartean neskato gazte bat eta bere aita…?”.
Elosegik Solaren kontatzeko eraren izaera “telurikoa” azpimarratu du: “eleberrian, adibidez, ‘mendia bezala’ haserretzen da pertsonaia bat une jakin batean, eta, oro har, oso markatua da lurraren eta mendiko bizimoduaren eragina, bai narrazioan, bai pertsonaien jardunean”. Horrez gain, elementu mitologikoen presentzia ere azpimarratu du itzultzaileak, “kasu batzuetan –laminak, adibidez–, gure mitologiatik hurbilekoak edo haren oihartzun nabarmena baitakar”. Itzultzaileari interesgarria gertatu zaio, bestalde, “akaso emakume baten eskutik soilik posible litzatekeen ikuskera baten arabera” ehundutako narrazio batean murgiltzea.
Gimenezek bere aldetik, idazlearen kalitatea eta literatura ausardia nabarmendu du “bere lehen poema liburuak (Bèstia) Amadeu Oller Saria jaso zuen 2012an; bere lehen eleberriak (Els dics), 2017ko Documenta Saria; gaur aurkezten dugun jatorrizko bertsioak, katalanezkoak, alegia, Anagrama Eleberri Saria irabazi zuen, eta, gaztelaniara itzulitakoan, Calamo Saria”. Sarien zerrenda ixteko, editoreak gogorarazi du euskaraz aurkeztu duen eleberriak 2020ko Europar Batasuneko Literatur Saria irabazi duela. “Euskarazko edizioaren prestaketan ari ginen, hain zuzen ere, Europako sari garrantzitsu horren albiste pozgarria jaso genuenean”, adierazi du.